Położenie Kielna - Kielno

        Sołecka wieś Kielno położona jest na pograniczu ziemi wejherowskiej i kartuskiej. Północne wsie parafii kieleńskiej należały pierwotnie do starostwa puckiego, później do powiatu morskiego (wejherowskiego), a południowe do Gdańska, starostwa mirachowskiego i powiatu kartuskiego. Osada powstała na skrzyżowaniu dwóch przecinających się tu szlaków komunikacyjnych: drogi gdańskiej, łączącej Gdańsk ze Szczecinem i drogi królewskiej, prowadzącej z nadmorskich kęp przez Koleczkowo, Brzozówko, Warzno w głąb kraju. Rozlokowała się na południowo-wschodnim brzegu jeziora Kielno, potocznie zwanego jeziorem Mulk. Centrum wsi znajduje się w dolinie i na zboczach strumienia zwanego Kielónką, który łączy jeziora kieleńskie i tuchomskie.
     Gdy dojeżdżamy drogą gdańską od strony Oliwy, jeszcze na płaskowyżu po prawej stronie mijamy kapliczkę maryjną, którą kazał wybudować — jak niesie wieść gminna — ewangelicki właściciel dóbr kieleńskich senior Dix. Uległa ona kilkakrotnie profanacji, była niszczona i odbudowywana. Za kapliczką w kierunku północno-wschodnim odchodzi od szosy gdańskiej droga nosząca nazwę ul. Partyzantów Koleczkowskich. Od tej ulicy w kierunku cmentarza odchodzi ul. Alojzego Nagla. Jeszcze niedawno była to drobna ścieżka prze pole, którą parafianie ze wschodnich wiosek spieszyli do kościoła. Warte zauważenia jest fakt, że ścieżkę tą można dostrzec już na mapach z XIX w. Dalej przy przydrożnym krzyżu (skrzyżowanie ulic Partyzantów Kleczkowskich i Miętowej) droga rozwidla się: w prawo  odbija do Bojana, w lewo, skrajem Brzozówka do odległego o 4 km Koleczkowa.  
      Droga gdańska, obecnie ul. Oliwska, od wspomnianej  kapliczki schodzi głębokim jarem — wykopem, wykonanym w latach siedemdziesiątych XIX w. przez jeńców francuskich, do centrum wsi nad jezioro Mulk. Po stronie północno-wschodniej wykopu, na górnym tarasie stromizny, znajduje się cmentarz parafialny, a poniżej niego, bliżej wsi, położony jest kościół, od dawna zaliczany do chronionych zabytków sakralnych.  Zarówno kościół jak i cmentarz przez ostatnie 20 lat za obecnego księdza Franciszka Rompa został gruntownie odremontowany.  Za kościołem, bliżej jeziora, stoi plebania.
    Po stronie południowo-zachodniej wykopu, na niewielkim wzniesieniu rośnie wśród zabudowań potężne drzewo, wielowiekowa lipa, pamiętająca zapewne dawny gródek, a na pewno dworek dzierżawców Kielna. Wzgórze i dworek ludność nazywała zómczeskę lub krócej zómkę. Na wzgórzu tym oprócz zabudowań dworskich znajdowała się w odległych czasach huta szkła, a później „brentuz”, czyli gorzelnia, która drewnianymi rurami czerpała wodę ze znacznie niżej położonego jeziora.
      Po lewej stronie wąwozu (skrzyżowanie ul. Oliwskiej z Królewską) znajduje się dawna kuźnia Robakowskiego (obecnie kwiaciarnia), z dobudowanym nad nią mieszkaniem. Za budynkiem tym odchodzi w lewo ul. Królewska na wzgórze zamkowe grodzisko, do „brentuzu” i zabudowań towarzyszących. Za tą drogą przy ul. Oliwskiej znajduje się kiosk „Ruchu”, a za nim piętrowy budynek, w którym zaraz po ostatniej wojnie mieściła się poczta, sklep GS-u, a później po rozbudowie budynek ten był siedzibą Gminnej Rady Narodowej, klubu „Ruchu”, biblioteki, świetlicy. Obecnie przeznaczony jest na cele szkolne. W latach międzywojennych i w czasie okupacji hitlerowskiej w budynku tym mieściła się karczma Niemca Schomaoka.
W nieistniejącym już budynku po przeciwnej stronie ul. Oliwskiej była dawniej piekarnia i sklep Taubów, przez pewien czas miał tu swoją siedzibę Bank Ludowy, był tam też sklep spożywczy, a także przemysłowy. W XX w. budynek został przebudowany i w części istniejącej  mieściła się filia Gminnej Biblioteki Publicznej im. ks. dra Leona Heyke, dawniej samodzielna placówka GRN w Kielnie, którą przez lata prowadzi Salomea Philipp. Po przeniesieniu biblioteki do Domu Kultury, w pomieszczeniach tych przez pewien czas był gabinet stomatologiczny.
         W dawnych czasach po obu stronach szosy i na podjeździe do kościoła handlarze odpustowi i jarmarczni rozkładali na straganach i na ziemi swoje towary podczas większych zgromadzeń ludności, jak odpusty, rekolekcje, jarmarki, święta narodowe.
         Za wspomnianym wcześniej budynkiem szkolnym i następnym mieszkalnym, po tej samej stronie ul. Oliwskiej, stoi dawna siedziba policji, później milicji, z dobudowanym po ostatniej wojnie aresztem. Hitlerowcy wybudowali oddzielny areszt za posterunkiem, w którym więziono wielu miejscowych Kaszubów. Następny ceglany dom, to dawna karczma Lehmana z tradycyjną salą zabawową. W tym budynku w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych mieściło się biuro Gromadzkiej Rady Narodowej. W latach 60 w budynku tym swój warsztat też miał szewc. W następnym piętrowym budynku był przed wojną sklep bławatny i kolonialny, a po wojnie sklep towarów tekstylnych Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, obecnie znajduje się tu sklep spożywczych.
        Za wąwozem w prawo od ul. Oliwskiej odchodzi obecna ul. Jeziorna, do lasku zwanego Dąbrówką, która następnie łączy się z ul. Partyzantów Koleczkowskich. W miejscu połączenia tych dróg stoi granitowa kapliczka z figurą Matki Boskiej Różańcowej i z krzyżem wmontowanym w zwieńczenie dachu. Według uzyskanych wypowiedzi mieszkańców pobliskiego Brzozówka została ona wybudowana w 1946 r. przez mieszkańca tego osiedla Jana Hirscha. Na początku ul. Jeziornej, u podnóża wzgórza kościelnego, do czasów przebudowy wąwozu, stała na postumencie biała figura Matki Bożej Królowej Korony Polskiej. Ustawiono ją w miejscu mogił żołnierzy z okresu wojen napoleońskich. Została ona ufundowana przez parafian w okresie międzywojennym ks. Władysławowi Szypniewsikiemu z okazji 25-lecia pełnienia funkcji proboszcza w Kielnie.
     Za figurą, w miejscu gdzie jeszcze zaraz po drugiej wojnie światowej, stał ceglany dom służby kościelnej, rada parafialna urządziła parking dla samochodów. W budynku służby kościelnej mieszkał organista Zawadzki, po nim Bandziung, grabarze i zakrystianie Mrozk i Hallmann. Drugi parking powstał za murem otaczającym kościół od strony jeziora, na placu przed budynkiem plebanii. W tym miejscu mieściło się obszerne podwórze z zabudowaniami gospodarczymi należącymi do proboszcza. Przed pierwszym parkingiem przy ul. Jeziornej usytuowane są w pawilonie handlowym dwa sklepy, dawniej geesowskie, obecnie prywatne. W odległości niespełna pół kilometra, po tej samej stronie ulicy, znajdują się zabudowania Lecznicy Zwierząt z dziś nieczynną agronomówką. Tuż przed Dąbrówką usadowiła się baza maszynowa, początkowo kółka rolniczego, a obecnie Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej „Jantar”, która ma również swoje obiekty i grunty w Warznie i Bojanie. W centrum Kielna, m.in. w pomieszczeniach obecnego sklepu Sabat znajdowała się karczma Cząstkiego z dawnym zajazdem. Po drugiej wojnie światowej uruchomiono w budynku tym sklep prywatny, później geesowski i zlokalizowano biura tworzącej się Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. W końcu pomieszczenia handlowe zamieniono po przeróbce na mieszkania. Sala przykarczemna stała się po wojnie świetlicą prywatną, następnie „Samopomocy Chłopskiej”, pomieszczeniem klubowym Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej Prasa—Książka—Ruch z bufetem. W tym samym czasie z sali korzystał Związek Młodzieży Wiejskiej, który w drodze zorganizowanego konkursu nadał jej nazwę "Remus"  Później była w tym miejscu kawiarnia „Sabat”, w końcu sklep spożywczy o tej samej nazwie.
      Przy karczmie od strony ulicy stała stajnia-zajazd, związana ze szlakiem pocztowym Królewiec — Szczecin. Tu zatrzymywały się dyliżanse pocztowe i karmiono konie. W latach 60 wykorzystywana jako skup zwierząt, gdzie dokonywano klasyfikacji zwierząt, a następnie przekazywano do uboju. Gospodarze, za oddaną zwierzynę odbierali pieniądze w Banku Spółdzielczym w Kielnie. Obok karczmy w XIX w. Augustyn Cząstke wybudował gotycką kapliczkę z czerwonej cegły z figurą Matki Boskiej, która przetrwała do czasów dzisiejszych.
    Od zabudowań pokarczemnych ul. Oliwska ostrymi zakrętami, omijając Gościniec pod Strzechą, na którego miejscu kiedyś było gospodarstwo Państwa Kustusz,  schodzi nad polodowcowe jezioro Mulk. W obniżeniu za zakrętem, pod szosą przepływa struga Kielónka, zwana też Mulk, której wody niegdyś byłv wykorzystywane do poruszania koła młyńskiego. Za strugą, nad brzegiem jeziora, znajduje się  przystanek PKS. W niewielkiej odległości za przystankiem nad jeziorem przed wielu laty znajdował się budynek  znanego działacza kieleńskiego, nieżyjącego Józefa Sikorskiego. W jego budynku przed wojną mieściła się kolejna karczma z szyldem: „Wyszynk piwa, wina i miodu’’. Miał tu też swój sklep bławatny - Żyd Michaelis. W dolinie, w głębi zabudowań wiejskich, po lewej stronie szosy a prawej rzeczki, przez wiele lat funkcjonowała masarnia Jana Walkusza, następnie dzierżawiona przez GS „SCh”. Obecnie znajduje się tam stolarnia. Wyżej na wzniesieniu miał swój warsztat kołodziej/kowal Leon Melcer. Z opisanego obniżenia szosa gdańska łagodnie wznosi się na zachodni płaskowyż. Kolejne zabudowania po jej prawej stronie to przebudowane po wojnie pomieszczenia byłej karczmy i sklepu kolonialnego Hirscha, w których później mieściły się: geesowski sklep spożywczy, punkt kasowy Kasy Spółdzielczej z Rumi kolejnie z Szemuda, warsztat szewski i krawiecki, sklep przecenionej odzieży, a obecnie sklep mięsny i odzieżowy. Nieco dalej, po przeciwnej stronie ul. Oliwskiej, stoi budynek Państwa Stubby, dawniej należący do Bobryckiego, w którym przez wiele lat mieścił się Urząd Pocztowo-Telekoinunikacyjny. W budynku tym w poprzednich okresach znajdowała się piekarnia, restauracja z dwiema salami, z których jedną na cele szkoleniowe zajmował chór „Cecylia”. Dalej po tej samej stronie ulicy stoi parterowy dom Krauzego, dawniej dom ubogich, w którym przez wiele lat powojennych mieścił się punkt sanitarny zamieniony później na Ośrodek Zdrowia. Naprzeciw poczty stoi ceglany dom, dawniej zamieszkały przez Mullera, później Rohdego, a od początku lat dwudziestych bieżącego stulecia przez organistów, najpierw Józefa, a następnie Korneliusza Trederów. W okresie międzywojennym w budynku tym mieściły się po jednej stronie poczta, po drugiej Bank Ludowy. Za tym domem odchodzi w kierunku północnym ul. Józefa Tredera.
       Przed Ośrodkiem Zdrowia, po stronie jeziora, powstało osiedle domów jednorodzinnych. W jednym z nich, tuż obok Ośrodka Zdrowia, przez wiele lat mieszkał kieleński poeta i pisarz, autor kaszubskiej monografii Kielna, Alojzy Nagel. Od Ośrodka Zdrowia,  drogą dalej gruntową wznosi się na górujący nad jeziorem płaskowyż, na którym odkryto cmentarzysko kultury wschodniopomorskiej. Droga ta prowadzi bokiem jeziora Marchowy do Koleczkowa. Od Ośrodka Zdrowia, przed krzyżem przydrożnym, wykonanym przez Kreftę z Brzozówka w 1975 r., odchodzi ul. Szkolna łącząca się na północnym krańcu Kielna z ul. Oliwską w miejscu, gdzie kiedyś stała kuźnia Hewelta. Naprzeciw niej stała kiedyś chata kaszubska o konstrukcji ryglowej. Przy wspomnianej ul. Szkolnej znajduje się dziś oprócz szkoły i przedszkola wiele sklepów. Na wysokości szkoły od ul. Oliwskiej stoi stary budynek szkolny, przerobiony na mieszkania dla nauczycieli. Jeszcze nie tak dawno od ulicy zabezpieczały go kamienne mury, tak charakterystyczne kiedyś na Lesókach. Na północnym krańcu wsi następuje rozwidlenie dróg: w kierunku południowym do Czeczewa prowadzi ul. Strażacka, w kierunku zachodnim do Kowalewa ul. Leśna, a ul. Oliwska skręca na północ. W narożniku pomiędzy ul. Leśną a Strażacką, w miejscu dawnej skromnej remizy strażackiej, oddany został do użytku w 1988 r. Dom Strażaka z ulokowanym na piętrze Wiejskim Domem Kultury, a obecnie także z biblioteką. Naprzeciw tego obiektu, pomiędzy ul. Oliwską a Leśną stoi krzyż przydrożny z wyrytą datą 1933. Za Domem Strażaka za terenem Stacji Paliw stoi budynek dawnej filii Państwowego Ośrodka Maszynowego w Bolszewie, którą na początku lat siedemdziesiątych przejęła Spółdzielnia Kółek Rolniczych, którą kierował przez kilka lat prezes Gerard Białas. Jest to zespół warsztatów, magazynów i biur, w którym mieścił się również Zakład Usług Mechanizacyjnych. Po bankructwie SKR baza przeszła w ręce prywatne.  Od ul. Strażackiej naprzeciw zabudowań byłej SKR odchodzi droga o nawierzchni asfaltowej do Warzna.
          Za skrzyżowaniem ul. Oliwskiej ze Strażacką - Leśną droga zmierz ku Szemudowi. Po jej lewej stronie stoi budynek państwa Czoska, w którym znajduje się sklep spożywczy oraz punkt apteczny. Następnie dalej w lewo odbija ul. Józefa Sikorskiego w kierunku Kieleńskiej Huty. Za wsią w kierunku Szemuda istnieje kolejne osiedle domów mieszkalnych. Dalej Szosa Gdańska opada ku dolinie Bożanki.